मंगळवार, २९ डिसेंबर, २०२०

"मोबाईल एक आणि कल्पना अनेक-३":


"मोबाईल एक आणि कल्पना अनेक-भाग ३":

मोबाईलचा सर्वच जण हल्ली अति वापर करत आहेत ह्यांत शंकाच नाही. त्यांतून विविध प्रकारच्या सोशल मिडीयाच्या जंगलात आपण जवळ जवळ अहोरात्र हरवलेले असतो. कुठल्याही गोष्टीचा अतिरेक घातक यातही शंका नाही.

परंतु ह्या मोबाईलचा उपयोग माझ्यासाठी लेखक म्हणून प्रतिभावक्तीचा उपयोग करत, कल्पना विचारांचे नवनिर्माण करण्यासाठी मी नेहमी करतो. शिवाय मोबाईल स्क्रीनवर जे जे समोर येते ते डोळस नजरेने व चौकस बुद्धीने मी तपासत असतो आणि नीरक्षीर विवेकबुद्धीने जे खरोखरच आगळेवेगळे व उपयुक्त तसेच संग्राह्य आहे त्याचा मागोवा घेत असतो. अर्थात असा माहिती व ज्ञानाचा खजिना पदरी पडायला बराच काळ प्रतिक्षाही करावी लागते.

ह्या प्रयत्नांतूनच माझी मोबाईल एक आणि कल्पना अनेक ही लेखमाला मी माझ्या ब्लॉगवर लिहीत आहे. त्यातील ह्या तिसर्या लेख हा मला whatsapp वर आलेल्या हिंदी भाषेतील एका प्रदीर्घ संदेशाचे संपादित रुप आहे. ज्या कुणी बुद्धिमान व संशोधक माणसाने हा दुर्मिळ माहितीचा खजिना गोळा केला, त्याचे प्रथम मनापासून आभार व अभिनंदन.

तो 'माहितीचा खजिना' असा आहे:

"ऐसी जानकारी व्हाट्सएप पर बार-बार नहीं आती, और आगे भेजें, ताकि लोगों को सनातन धर्म की जानकारी हो सके आपका आभार धन्यवाद होगा.

१ "ग्रंथ व ग्रंथकार":

1-अष्टाध्यायी पाणिनी
2-रामायण वाल्मीकि
3-महाभारत वेदव्यास
4-अर्थशास्त्र चाणक्य
5-महाभाष्य पतंजलि
6-सत्सहसारिका सूत्र नागार्जुन
7-बुद्धचरित अश्वघोष
8-सौंदरानन्द अश्वघोष
9-महाविभाषाशास्त्र वसुमित्र
10- स्वप्नवासवदत्ता भास
11-कामसूत्र वात्स्यायन
12-कुमारसंभवम् कालिदास
13-अभिज्ञानशकुंतलम् कालिदास
14-विक्रमोउर्वशियां कालिदास
15-मेघदूत कालिदास
16-रघुवंशम् कालिदास
17-मालविकाग्निमित्रम् कालिदास
18-नाट्यशास्त्र भरतमुनि
19-देवीचंद्रगुप्तम विशाखदत्त
20-मृच्छकटिकम् शूद्रक
21-सूर्य सिद्धान्त आर्यभट्ट
22-वृहतसिंता बरामिहिर
23-पंचतंत्र। विष्णु शर्मा
24-कथासरित्सागर सोमदेव
25-अभिधम्मकोश वसुबन्धु
26-मुद्राराक्षस विशाखदत्त
27-रावणवध। भटिट
28-किरातार्जुनीयम् भारवि
29-दशकुमारचरितम् दंडी
30-हर्षचरित वाणभट्ट
31-कादंबरी वाणभट्ट
32-वासवदत्ता सुबंधु
33-नागानंद हर्षवधन
34-रत्नावली हर्षवर्धन
35-प्रियदर्शिका हर्षवर्धन
36-मालतीमाधव भवभूति
37-पृथ्वीराज विजय जयानक
38-कर्पूरमंजरी राजशेखर
39-काव्यमीमांसा राजशेखर
40-नवसहसांक चरित पदम् गुप्त
41-शब्दानुशासन राजभोज
42-वृहतकथामंजरी क्षेमेन्द्र
43-नैषधचरितम श्रीहर्ष
44-विक्रमांकदेवचरित बिल्हण
45-कुमारपालचरित हेमचन्द्र
46-गीतगोविन्द जयदेव
47-पृथ्वीराजरासो चंदरवरदाई
48-राजतरंगिणी कल्हण
49-रासमाला सोमेश्वर
50-शिशुपाल वध माघ
51-गौडवाहो वाकपति
52-रामचरित सन्धयाकरनंदी
53-द्वयाश्रय काव्य हेमचन्द्र

२ प्रश्नोत्तर रुपी "वेद-ज्ञान":

प्र.1- वेद किसे कहते है ?
उत्तर- ईश्वरीय ज्ञान की पुस्तक को वेद कहते है।

प्र.2- वेद-ज्ञान किसने दिया ?
उत्तर- ईश्वर ने दिया।

प्र.3- ईश्वर ने वेद-ज्ञान कब दिया ?
उत्तर- ईश्वर ने सृष्टि के आरंभ में वेद-ज्ञान दिया।

प्र.4- ईश्वर ने वेद ज्ञान क्यों दिया ?
उत्तर- मनुष्य-मात्र के कल्याण के लिए।

प्र.5- वेद कितने है ?
उत्तर- चार ।
1-ऋग्वेद
2-यजुर्वेद
3-सामवेद
4-अथर्ववेद

प्र.6- वेदों के ब्राह्मण ।
वेद ब्राह्मण
1 - ऋग्वेद - ऐतरेय
2 - यजुर्वेद - शतपथ
3 - सामवेद - तांड्य
4 - अथर्ववेद - गोपथ

प्र.7- वेदों के उपवेद कितने है।
उत्तर - चार।
वेद उपवेद
1- ऋग्वेद - आयुर्वेद
2- यजुर्वेद - धनुर्वेद
3 -सामवेद - गंधर्ववेद
4- अथर्ववेद - अर्थवेद

प्र 8- वेदों के अंग हैं ।
उत्तर - छः ।
1 - शिक्षा
2 - कल्प
3 - निरूक्त
4 - व्याकरण
5 - छंद
6 - ज्योतिष

प्र.9- वेदों का ज्ञान ईश्वर ने किन किन ऋषियो को दिया ?
उत्तर- चार ऋषियों को।
वेद ऋषि
1- ऋग्वेद - अग्नि
2 - यजुर्वेद - वायु
3 - सामवेद - आदित्य
4 - अथर्ववेद - अंगिरा

प्र.10- वेदों का ज्ञान ईश्वर ने ऋषियों को कैसे दिया ?
उत्तर- समाधि की अवस्था में।

प्र.11- वेदों में कैसे ज्ञान है ?
उत्तर- सब सत्य विद्याओं का ज्ञान-विज्ञान।

प्र.12- वेदो के विषय कौन-कौन से हैं ?
उत्तर- चार ।
ऋषि विषय
1- ऋग्वेद - ज्ञान
2- यजुर्वेद - कर्म
3- सामवेद - उपासना
4- अथर्ववेद - विज्ञान

प्र.13- "वेदों में रचना":

ऋग्वेद में।
1- मंडल - 10
2 - अष्टक - 08
3 - सूक्त - 1028
4 - अनुवाक - 85
5 - ऋचाएं - 10589

यजुर्वेद में।
1- अध्याय - 40
2- मंत्र - 1975

सामवेद में।
1- आरचिक - 06
2 - अध्याय - 06
3- ऋचाएं - 1875

अथर्ववेद में।
1- कांड - 20
2- सूक्त - 731
3 - मंत्र - 5977

प्र.14- वेद पढ़ने का अधिकार किसको है ? उत्तर- मनुष्य-मात्र को वेद पढ़ने का अधिकार है।

प्र.15- क्या वेदों में मूर्तिपूजा का विधान है ?
उत्तर- बिलकुल भी नहीं।

प्र.16- क्या वेदों में अवतारवाद का प्रमाण है ?
उत्तर- नहीं।

प्र.17- सबसे बड़ा वेद कौन-सा है ?
उत्तर- ऋग्वेद।

प्र.18- वेदों की उत्पत्ति कब हुई ?
उत्तर- वेदो की उत्पत्ति सृष्टि के आदि से परमात्मा द्वारा हुई । अर्थात 1 अरब 96 करोड़ 8 लाख 43 हजार वर्ष पूर्व ।

प्र.19- वेद-ज्ञान के सहायक दर्शन-शास्त्र ( उपअंग ) कितने हैं और उनके लेखकों का क्या नाम है ?
उत्तर-
1- न्याय दर्शन - गौतम मुनि।
2- वैशेषिक दर्शन - कणाद मुनि।
3- योगदर्शन - पतंजलि मुनि।
4- मीमांसा दर्शन - जैमिनी मुनि।
5- सांख्य दर्शन - कपिल मुनि।
6- वेदांत दर्शन - व्यास मुनि।

प्र.20- शास्त्रों के विषय क्या है ?
उत्तर- आत्मा, परमात्मा, प्रकृति, जगत की उत्पत्ति, मुक्ति अर्थात सब प्रकार का भौतिक व आध्यात्मिक ज्ञान-विज्ञान आदि।

प्र.21- प्रामाणिक उपनिषदे कितनी है ?
उत्तर- केवल ग्यारह।

प्र.22- उपनिषदों के नाम बतावे ?
उत्तर-
01-ईश ( ईशावास्य )
02-केन
03-कठ
04-प्रश्न
05-मुंडक
06-मांडू
07-ऐतरेय
08-तैत्तिरीय
09-छांदोग्य
10-वृहदारण्यक
11-श्वेताश्वतर ।

प्र.23- उपनिषदों के विषय कहाँ से लिए गए है ?
उत्तर- वेदों से।
प्र.24- चार वर्ण।
उत्तर-
1- ब्राह्मण
2- क्षत्रिय
3- वैश्य
4- शूद्र

प्र.25- चार युग।
1- सतयुग - 17,28000 वर्षों का नाम ( सतयुग ) रखा है।
2- त्रेतायुग- 12,96000 वर्षों का नाम ( त्रेतायुग ) रखा है।
3- द्वापरयुग- 8,64000 वर्षों का नाम है।
4- कलयुग- 4,32000 वर्षों का नाम है।
कलयुग के 5122 वर्षों का भोग हो चुका है अभी तक।
4,27024 वर्षों का भोग होना है।

पंच महायज्ञ
1- ब्रह्मयज्ञ
2- देवयज्ञ
3- पितृयज्ञ
4- बलिवैश्वदेवयज्ञ
5- अतिथियज्ञ

स्वर्ग - जहाँ सुख है।
नरक - जहाँ दुःख है।."
----------------------------

हा असा माहितीचा खजिना तुमच्या ज्ञानांचा व जाणीवेच्या अवकाशाचा विस्तार करेल अशी आशा आहे. पुनश्च हा गोळा करून सोशल मिडीयावर उपलब्ध करुन देणार्याचे आभार.

धन्यवाद
सुधाकर नातू

सोमवार, २८ डिसेंबर, २०२०

👍"दिवाळी अंकांची मांदियाळी-पसंतीची बावनकशी मोहोर !-भाग ३" 👌#:


"असाही एक "वामनावतार !":

'इकतारा' प्रकाशन काढत असलेल्या 'सायकल' ह्या मुलांच्या मासिकाच्या आँगस्ट-सप्टेंबर २०२० च्या अंकात श्री वरुण ग्रोव्हर ह्यांनी लिहीलेल्या, अभिनयसम्राट इरफान खानसंबंधी लेखाचे
'अक्षर' दिवाळी अंक'२० मधील मराठी रुपांतर-'त्या चार भेटी' वाचणे, हा जणु वामनावताराप्रमाणे तीन/चार पावलात समस्त दिवाळी अंकांचे विश्व अनुभवणे भासावे, इतक्या ताकदीचा अनुभव आहे.

इरफानच्या सहवासातील मोजक्या क्षणांचा लेखकाने उलगडलेला हा पट, वाक्यावाक्यांतून शब्दाशब्दातून आपल्याला खिळवून टाकतो. त्या मनस्वी तपस्वी अभिनेत्याची आपल्या कलेवरील असीम निष्ठा, प्रत्येक आगळ्यावेगळ्या भूमिकेचा सखोल अभ्यास करून ती जीवंत करण्याचे अविरत प्रयत्न, आपोआपच मनावर ठसा उमटवून जातात. १९८७ मध्ये नँशनल स्कूल आँफ ड्रामामधून पदवी घेणार्या ह्या गुणवंताची जगाने दखल घेण्यासाठी त्याला थोडी थोडकी नव्हे तर चक्क पंचवीस वर्षे तपश्चर्या करावी लागणे, ही बाब तर संवेदनशील वाचकाला चटका लावणारी आहे.....

इरफानबरोबरच्या चार भेटींचा संवेदनशील मनाने घेतलेल्या ह्या लेखाजोख्यात, प्रत्यक्ष इरफान ह्यांच्या भावना, द्रुष्टिकोन अथवा स्वतः लेखकाचे विचार, हे जणु चिरंतन शाश्वत सत्याचे वा तत्वांचे ठसेच आहेत.
नमुना म्हणून ह्या निवडक नोंदी पहा:

# त्याच्या त्या जीवघेण्या आजारासंबंधी:
"एक महान अभिनेता एका मोठ्या आजाराला कसा सामोरा जातो, असं जर कोणी स्क्रिप्ट घेऊन त्याच्याकडे आला असता त्यातील व्यक्तिरेखा तो आजार कसा स्वीकारते, कसा समजून घेते, प्रेक्षकांसाठी अनुभवांचं एक नवीन जग उलगडण्यासाठी स्वतःला कसा आकार देते-तर त्याने ती भूमिका अगदी अशाच पद्धतीने साकार केली असती. शांतपणे कुतुहूल शाबूत ठेवून आणि ग्रेसफुली."

# "एखाद्या कलेवर प्रभुत्व मिळवणं, म्हणजे त्यात पूर्णपणे बुडून जाणं अगदी उध्वस्त होणे अशी तुलना त्याने आपोआपच केली होती."

# "के. आसिफच्या आयुष्याचा जर विचार केला तर त्याच्या 'मुघल-ए-आझम' चित्रपटाच्या निर्मितीरूपी प्रवासावर जर सिनेमा केला तर मला-(इरफानला ) आसिफची भूमिका करायला खूप आवडेल." हे सांगताना, अचानक त्याला एवढा वेळ आलेला कंटाळा कुठल्या कुठे पळून गेला होता. तो असाच या सिनेमाच्या प्रेमाविषयी तो भरभरून बोलत होता. दुर्दैवाने त्या काळातल्या गोष्टींचे नीट जतन झालेलं नाही आणि एका दशकाहून अधिक काळ हा सिनेमा बनवण्यावर आसिफने कसा घालवला, याविषयी फारसे संशोधन झालं नाही, म्हणून तो (इरफान ) हळहळ व्यक्त करत होता.

ह्या कहाणीमधला सर्वात कोणता भाग त्याला सर्वात आकर्षित करतो, असं मी-(लेखकाने ) विचारल्यावर तो म्हणाला, "फना हो जाना"! अर्थात् उद्ध्वस्त होऊन जाणं ! एका सिनेमावर एका माणसाने पंधरा वर्ष अथक मेहनत घेतली, त्या निर्मितीमधल्या छोट्या छोट्या बारकाव्यांविषयी तो कसा आग्रह होता, जणू काही सिनेमा नव्हे, तर तो आपलं उसवलेलं आयुष्यच पुन्हा जोडू पाहत होता. खरंच आहे हे. के. आसिफने हा सिनेमा करताना स्वतःला पार उस्कटवून टाकलं."

# अभिनय संकल्पनेवरील लेखकाचे हे भाष्य तर प्रतिभेच्या कमालीची परिसीमाच आहेः

"अभिनय करणं इतर कलांपेक्षा खूप खूप वेगळं असतं. अशासाठी की, त्यातून काही ठोस मूर्त अशी कलाकृती निर्माण होत नाही. इतकंच नाही तर अभिनयाच्या बाबतीत कला आणि कलाकार यांच्यात फरक करणं शक्य नसतं. चित्राला आपण स्पर्श करू शकतो, लेखन प्रकाशित होतं, तर संगीत टेप करून जपू शकतो. पण अभिनेत्याची कला म्हणजे तो किंवा ती अभिनय करण्याची करणारी व्यक्तीच असते. त्यामुळे ही कला जर समजून घ्यायची, तर त्या कलावंताला समजून घेणं हा एकच मार्ग आहे."

खरंच आहे हे सारं. कारण अभिनेत्याचा आविष्कार हा तो समोर बघणार्या अनुभवणार्या रसिकांच्या मनःपटलावर उमटत रहाणारी, शब्द रहित अमूर्त प्रतिमाच तर असते !

'अक्षर' दिवाळी अंक'२० अजून आपण वाचला नसेल तर आवर्जून तो मिळवा व वाचा...

धन्यवाद
सुधाकर नातू,

ता.क.
"दिवाळी अंकांची मांदियाळी-पसंतीची बावनकशी मोहोर-१,२,३ !":
समस्त रसिकांनी चवीने अनुभूती घेत वाचावी, अशी खास लेखमाला..

मला लेखनाप्रमाणे वैचारिक वाचनाची मनापासून आवड आहे. त्यांत दर वर्षींचा दिवाळी अंकांची मांदियाळी हा तर अपूर्व खजिनाच असतो. मी जे जे वाचतो, त्यातील मला भावलेले रूचलेले काही खास अंतर्मुख करणारे गवसले तर त्या त्या लेखकांना वा संपादकांना, माझ्या पसंतीची बावनकशी मोहोर पाठविल्याशिवाय मला चैनच पडत नाही. ही विशेष लेखमाला हा त्या स्वानंदमयी 'वारी'ची आत्मानंद देणारी कहाणी आहे.........

माझ्या ब्लॉगची ही लिंक त्यासाठी उघडा..

http// moonsungrandson.blogspot.com

माझा हा दाद व पसंतीची मोहोर दिवाळी अंकांना देण्याचा अनोखा सिलसिला आवडला तर वरील लिंक शेअरही करा....

धन्यवाद
सुधाकर नातू

शनिवार, २६ डिसेंबर, २०२०

"मोबाईल एक, कल्पना अनेक-२":

 

 "मोबाईल एक, कल्पना अनेक-":

व्हाँट्सअँपवर आपल्याला अनेक संदेश येत असतात, काही आवडतात, काही दुर्लक्षित केले जाऊ शकतात. त्यांतून एक अजून नवी कल्पना सुचली की आपल्या ब्लॉगवर लेखमाला सुरु करून त्यांत हे मनोज्ञ विचारप्रवर्तक संदेश देणे मी सुरू केले. पहिला लेख भरघोस पसंतीचा ठरला, त्या बद्दल वाचकांचे आभार.
आता.......
वेळ कां घालवायचा?
शुभस्य शीघ्रम्....
आज हा त्या लेखमालेतील दुसरा लेख:
"
मनाला भिडणारे forwrded संदेश whatsapp वरुन.......

(
ज्या कुणी अज्ञात व्यक्तींनी हा संदेश निर्माण केला, त्यांना प्रथम प्रणाम त्यांचे मनःपूर्वक आभार. )

1
अत्यंत अनमोल संग्राह्य माहिती:

# *
इसे पढ़े और सेव कर सुरक्षित कर लेवे। वाट्सअप पर ऐसी पोस्ट बहोत कम ही आती है।👇*
विश्व का सबसे बड़ा और वैज्ञानिक समय गणना तन्त्र (ऋषि मुनियो का अनुसंधान )
.
"
कालगणना:
क्रति = सैकन्ड का 34000 वाँ भाग
■ 1
त्रुति = सैकन्ड का 300 वाँ भाग
■ 2
त्रुति = 1 लव ,
■ 1
लव = 1 क्षण
■ 30
क्षण = 1 विपल ,
■ 60
विपल = 1 पल
■ 60
पल = 1 घड़ी (24 मिनट ) ,
■ 2.5
घड़ी = 1 होरा (घन्टा )
■ 24
होरा = 1 दिवस (दिन या वार) ,
■ 7
दिवस = 1 सप्ताह
■ 4
सप्ताह = 1 माह ,
■ 2
माह = 1 ऋतू
■ 6
ऋतू = 1 वर्ष ,
■ 100
वर्ष = 1 शताब्दी
■ 10
शताब्दी = 1 सहस्राब्दी ,
■ 432
सहस्राब्दी = 1 युग
■ 2
युग = 1 द्वापर युग ,
■ 3
युग = 1 त्रैता युग ,
■ 4
युग = सतयुग
सतयुग + त्रेतायुग + द्वापरयुग + कलियुग = 1 महायुग
■ 76
महायुग = मनवन्तर ,
■ 1000
महायुग = 1 कल्प
■ 1
नित्य प्रलय = 1 महायुग (धरती पर जीवन अन्त और फिर आरम्भ )
■ 1
नैमितिका प्रलय = 1 कल्प (देवों का अन्त और जन्म )
महाकाल = 730 कल्प (ब्राह्मा का अन्त और जन्म )

.
सम्पूर्ण विश्व का सबसे बड़ा और वैज्ञानिक समय गणना तन्त्र यही है। जो हमारे देश भारत में बना। ये हमारा भारत जिस पर हमको गर्व है l
दो लिंग : नर और नारी
दो पक्ष : शुक्ल पक्ष और कृष्ण पक्ष।
दो पूजा : वैदिकी और तांत्रिकी (पुराणोक्त)
दो अयन : उत्तरायन और दक्षिणायन।

.
तीन देव : ब्रह्मा, विष्णु, शंकर।
तीन देवियाँ : महा सरस्वती, महा लक्ष्मी, महा गौरी।
तीन लोक : पृथ्वी, आकाश, पाताल।
तीन गुण : सत्वगुण, रजोगुण, तमोगुण।
तीन स्थिति : ठोस, द्रव, वायु।
तीन स्तर : प्रारंभ, मध्य, अंत।
तीन पड़ाव : बचपन, जवानी, बुढ़ापा।
तीन रचनाएँ : देव, दानव, मानव।
तीन अवस्था : जागृत, मृत, बेहोशी।
तीन काल : भूत, भविष्य, वर्तमान।
तीन नाड़ी : इडा, पिंगला, सुषुम्ना।
तीन संध्या : प्रात:, मध्याह्न, सायं।
तीन शक्ति : इच्छाशक्ति, ज्ञानशक्ति, क्रियाशक्ति।

.
चार धाम : बद्रीनाथ, जगन्नाथ पुरी, रामेश्वरम्, द्वारका।
चार मुनि : सनत, सनातन, सनंद, सनत कुमार।
चार वर्ण : ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य, शूद्र।
चार निति : साम, दाम, दंड, भेद।
चार वेद : सामवेद, ॠग्वेद, यजुर्वेद, अथर्ववेद।
चार स्त्री : माता, पत्नी, बहन, पुत्री।
चार युग : सतयुग, त्रेतायुग, द्वापर युग, कलयुग।
चार समय : सुबह, शाम, दिन, रात।
चार अप्सरा : उर्वशी, रंभा, मेनका, तिलोत्तमा।
चार गुरु : माता, पिता, शिक्षक, आध्यात्मिक गुरु।
चार प्राणी : जलचर, थलचर, नभचर, उभयचर।
चार जीव : अण्डज, पिंडज, स्वेदज, उद्भिज।
चार वाणी : ओम्कार्, अकार्, उकार, मकार्।
चार आश्रम : ब्रह्मचर्य, ग्राहस्थ, वानप्रस्थ, सन्यास।
चार भोज्य : खाद्य, पेय, लेह्य, चोष्य।
चार पुरुषार्थ : धर्म, अर्थ, काम, मोक्ष।
चार वाद्य : तत्, सुषिर, अवनद्व, घन।

.
पाँच तत्व : पृथ्वी, आकाश, अग्नि, जल, वायु।
पाँच देवता : गणेश, दुर्गा, विष्णु, शंकर, सुर्य।
पाँच ज्ञानेन्द्रियाँ : आँख, नाक, कान, जीभ, त्वचा।
पाँच कर्म : रस, रुप, गंध, स्पर्श, ध्वनि।
पाँच उंगलियां : अँगूठा, तर्जनी, मध्यमा, अनामिका, कनिष्ठा।
पाँच पूजा उपचार : गंध, पुष्प, धुप, दीप, नैवेद्य।
पाँच अमृत : दूध, दही, घी, शहद, शक्कर।
पाँच प्रेत : भूत, पिशाच, वैताल, कुष्मांड, ब्रह्मराक्षस।
पाँच स्वाद : मीठा, चर्खा, खट्टा, खारा, कड़वा।
पाँच वायु : प्राण, अपान, व्यान, उदान, समान।
पाँच इन्द्रियाँ : आँख, नाक, कान, जीभ, त्वचा, मन।
पाँच वटवृक्ष : सिद्धवट (उज्जैन), अक्षयवट (प्रयागराज), बोधिवट (बोधगया), वंशीवट (वृंदावन), साक्षीवट (गया)
पाँच पत्ते : आम, पीपल, बरगद, गुलर, अशोक।
पाँच कन्या : अहिल्या, तारा, मंदोदरी, कुंती, द्रौपदी।

.

: ॠतु : शीत, ग्रीष्म, वर्षा, शरद, बसंत, शिशिर।
: ज्ञान के अंग : शिक्षा, कल्प, व्याकरण, निरुक्त, छन्द, ज्योतिष।
: कर्म : देवपूजा, गुरु उपासना, स्वाध्याय, संयम, तप, दान।
: दोष : काम, क्रोध, मद (घमंड), लोभ (लालच), मोह, आलस्य।

.
सात छंद : गायत्री, उष्णिक, अनुष्टुप, वृहती, पंक्ति, त्रिष्टुप, जगती।
सात स्वर : सा, रे, , , , , नि।
सात सुर : षडज्, ॠषभ्, गांधार, मध्यम, पंचम, धैवत, निषाद।
सात चक्र : सहस्त्रार, आज्ञा, विशुद्ध, अनाहत, मणिपुर, स्वाधिष्ठान, मुलाधार।
सात वार : रवि, सोम, मंगल, बुध, गुरु, शुक्र, शनि।
सात मिट्टी : गौशाला, घुड़साल, हाथीसाल, राजद्वार, बाम्बी की मिट्टी, नदी संगम, तालाब।
सात महाद्वीप : जम्बुद्वीप (एशिया), प्लक्षद्वीप, शाल्मलीद्वीप, कुशद्वीप, क्रौंचद्वीप, शाकद्वीप, पुष्करद्वीप।
सात ॠषि : वशिष्ठ, विश्वामित्र, कण्व, भारद्वाज, अत्रि, वामदेव, शौनक।
सात ॠषि : वशिष्ठ, कश्यप, अत्रि, जमदग्नि, गौतम, विश्वामित्र, भारद्वाज।
सात धातु (शारीरिक) : रस, रक्त, मांस, मेद, अस्थि, मज्जा, वीर्य।
सात रंग : बैंगनी, जामुनी, नीला, हरा, पीला, नारंगी, लाल।
सात पाताल : अतल, वितल, सुतल, तलातल, महातल, रसातल, पाताल।
सात पुरी : मथुरा, हरिद्वार, काशी, अयोध्या, उज्जैन, द्वारका, काञ्ची।
सात धान्य : उड़द, गेहूँ, चना, चांवल, जौ, मूँग, बाजरा।

.
आठ मातृका : ब्राह्मी, वैष्णवी, माहेश्वरी, कौमारी, ऐन्द्री, वाराही, नारसिंही, चामुंडा।
आठ लक्ष्मी : आदिलक्ष्मी, धनलक्ष्मी, धान्यलक्ष्मी, गजलक्ष्मी, संतानलक्ष्मी, वीरलक्ष्मी, विजयलक्ष्मी, विद्यालक्ष्मी।
आठ वसु : अप (अह:/अयज), ध्रुव, सोम, धर, अनिल, अनल, प्रत्युष, प्रभास।
आठ सिद्धि : अणिमा, महिमा, गरिमा, लघिमा, प्राप्ति, प्राकाम्य, ईशित्व, वशित्व।
आठ धातु : सोना, चांदी, ताम्बा, सीसा जस्ता, टिन, लोहा, पारा।

.
नवदुर्गा : शैलपुत्री, ब्रह्मचारिणी, चन्द्रघंटा, कुष्मांडा, स्कन्दमाता, कात्यायनी, कालरात्रि, महागौरी, सिद्धिदात्री।
नवग्रह : सुर्य, चन्द्रमा, मंगल, बुध, गुरु, शुक्र, शनि, राहु, केतु।
नवरत्न : हीरा, पन्ना, मोती, माणिक, मूंगा, पुखराज, नीलम, गोमेद, लहसुनिया।
नवनिधि : पद्मनिधि, महापद्मनिधि, नीलनिधि, मुकुंदनिधि, नंदनिधि, मकरनिधि, कच्छपनिधि, शंखनिधि, खर्व/मिश्र निधि।

१०.
दस महाविद्या : काली, तारा, षोडशी, भुवनेश्वरी, भैरवी, छिन्नमस्तिका, धूमावती, बगलामुखी, मातंगी, कमला।
दस दिशाएँ : पूर्व, पश्चिम, उत्तर, दक्षिण, आग्नेय, नैॠत्य, वायव्य, ईशान, ऊपर, नीचे।
दस दिक्पाल : इन्द्र, अग्नि, यमराज, नैॠिति, वरुण, वायुदेव, कुबेर, ईशान, ब्रह्मा, अनंत।
दस अवतार (विष्णुजी) : मत्स्य, कच्छप, वाराह, नृसिंह, वामन, परशुराम, राम, कृष्ण, बुद्ध, कल्कि।
दस सति : सावित्री, अनुसुइया, मंदोदरी, तुलसी, द्रौपदी, गांधारी, सीता, दमयन्ती, सुलक्षणा, अरुंधती।

उक्त जानकारी शास्त्रोक्त 📚 आधार पर... हैं
यह आपको पसंद आया हो तो इस महान भारतीय सनातन का ज्ञान भण्डार अपने बच्चों को समझाएं एंव अपने बन्धुओं को भी शेयर जरूर कर अनुग्रहित अवश्य करें यह संस्कार का कुछ हिस्सा हैं।
फिर देखो आनंद ही आनंद है।
---------------------------
हा हिंदी भाषेतील प्रदीर्घ संदेश आपल्या वैभवशाली इतिहासाची विविध क्षेत्रातील योगदानाचा अभिमान वाटावा असाच आहे, नाही कां? मला तो गवसला हे माझे भाग्य.

धन्यवाद
सुधाकर नातू

ता..
साठाहून अधिक एकसे बढकर एक......... 
असे विडीओज् पहाण्यासाठी.........
माझ्या you tube वरील 
moonsun grandson
चँनेलची ही लिंक......
ताबडतोब उघडा.......आणि.....
चेनेल Subscribe ही करा......

https://www.youtube.com/user/SDNatu

त्यासंबंधी एक प्रातिनिधिक प्रतिसाद:
"
तुमचे विडीओज् जरुर पाठवत रहा.
ते खूप छान असतात.
कोणालाही समजेल,
अशा सोप्या भाषेत असतात.
धन्यवाद."