👍"दिवाळी अंकांची मांदियाळी- जडणघडण दिवाळी अंक 23 !":👌

👍"दिवाळी अंकांची मांदियाळी- जडणघडण दिवाळी अंक 23 !":👌 💐यावर्षी तसे दिवाळी अंक सुमार दर्जाचेच होते आणि त्यामुळे ते वाचताना जेवढे मनोरंजन अथवा आपल्या जाणिवांमध्ये भर पडावी तेवढी काही पडली नाही. अगदी मोजकेच असे दिवाळी अंक दखल घेण्याजोगे मला सापडले. अर्थात हे माझे वैयक्तिक मत आहे. अशा वेळी अचानक "जडणघडण हा दिवाळी अंक23" माझ्या हातात आला आणि त्यामधील विविध स्पर्शी आणि आपल्या जाणिवा अधिकाधिक समृद्ध करणारे असे अनेक लेख माझ्या वाचनात आले. त्यापैकी काही माझ्या नोंदी मी ह्या लेखात मांडत आहे. 💐श्री स्वामीनाथन यांच्यावरचा लेख सुप्रसिद्ध शास्त्रज्ञ डॉक्टर माशेलकर यांनी लिहिलेला आहे. श्री स्वामीनाथन ह्या भारतात हरितक्रांती यशस्वी करणाऱ्या जागतिक कीर्तीच्या शास्त्रज्ञाला नुकतीच 'भारतरत्न' ही सर्वोच्च पदवी मरणोत्तर मिळाली. ही देखील एक आनंदाची गोष्ट आहे. या शास्त्रज्ञाने खरोखर इतर देशांवर अन्नधान्यासाठी अवलंबून असणारा आपला देश, अथक संशोधन करून संपूर्ण स्वयंपूर्ण तर बनवलाच, पण निर्यातक्षमही आपला देश झाला, हे आपण आज अनुभवत आहोत. साहजिकच या माणसाच्या कर्तृत्वाला दाद द्यावी तेवढी थोडीच आहे. 💐दुसरा लेख श्री देवेंद्र फडणवीस उपमुख्यमंत्री यांनी लिहिलेला असून तो मराठा मराठवाडा मुक्ती संग्रामाच्या सुवर्ण महोत्सवी वर्षा निमित्त लिहिलेला आहे आणि त्या कालखंडाचा जो काही स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी मुक्ती मिळवण्यासाठी जो काही लढा झाला स्वामी रामानंद तीर्थ आणि अनेक देशभक्तांच्या मुळे आणि अर्थातच सरदार वल्लभभाई पटेल यांच्यामुळे त्याचा लेखाजोखा वाचनीय आहे 💐रेल्वे मंत्री असलेले कोकणातले मधु दंडवते यांनी कोकणवासीयांचे रेल्वेचे स्वप्न यशस्वी केले त्यांच्या आठवणी त्यांचे अमेरिकेतले सुपुत्र श्री उदय दंडवते यांनी येथे पुनश्च बांधले आहे. 💐'आचार्य कुला मधील दिवस' हा श्री विनय हर्डीकर यांचा लेख ही एका वेगळ्या विश्वात घेऊन जातो जेव्हा गुरु ब्रह्मा गुरुर्विष्णु गुरुला मान दिला जातो गुरुवंद्य असतो त्या काळातील तशा एकंदर संस्कृतीतील प्राध्यापक नागराजन यांच्या व्यक्तिमत्वाच्या जो प्रभाव पडला आणि त्यांच्या एकंदर जीवन चरित्राचा मागवा श्री हर्डीकर यांनी मनापासून घेतला आहे 💐नंतरचा जो लेख आहे तो मृत्युंजय कार श्री शिवाजी राव सावंत यांच्या पत्नी मृणालिनी यांचा असून त्यांनी त्यांच्या एकंदर वाचन प्रवासाचा आढावा घेता घेता श्री शिवाजीराव सावंत आपल्या पतीची कार्य लेेखनकर्तृत्वाची मनोरंजक ओळख त्यांनी करून दिली आहे. 💐 त्यानंतरचा माझा जो विशेष आवडलेला लेख म्हणजे एका जेष्ठ नागरिकांनी जो 90 वर्षाचा आहे त्या श्रीधर महाजन यांचा दोन शहरांची ओळख या लेखांमध्ये त्यांनी पुणे आणि कोल्हापूरचा गेल्या जवळजवळ शतकाचा मागोवा घेत अंतर बाह्य ओळख करून दिली आहे. आ मी स्वतःही ह्या दोन्ही शहरात विशेषत: पुण्याला अनेेकदा जाऊन आल्यामुळे मला देखील त्या सगळ्या माहितीचा आढावा, मला आठवणींना ह्रदयंगम उजाळा देणारा वाटला. 💐हेच कोल्हापूर एकेकाळी कोल्हापूर या नावाने कसे प्रसिद्ध होते आणि या 'कलापूरचे मारेकरी कोण ?' हे त्याच शीर्षकाच्या लेखामध्ये श्री उदय कुलकर्णी यांनी गेल्या जवळजवळ शतकातील कलापूरचा सांस्कृतिक योगदानाचा यथातथ्य परामर्श घेतला आहे. 💐दोन विशेेष स्फूर्तीदायी व्यक्तिमत्त्वांसंबंधीचे लेखही वाचकाचे मन वेधून घेतात त्यातील एक म्हणजे परिसस्पर्श हा डॉक्टर अनिल जोशींचे कर्तृत्व मांडणारा श्री प्रसाद घारेंचा लेख आहे. "नाडी तरंगिणी हे पेटंट मिळविलेलृ उपकरण संशोधन करून त्यांनी कसे विकसित केले आणि त्यामुळे आयुर्वेदाला पुनरुज्जीवन मिळू शकेल अशा तऱ्हेचे कर्तृत्व ते कसे करत आहेत ते सांगणारा हा लेख होय. 💐दुसरा लेख म्हणजे ज्यांना नोबल प्राइज मिळू शकेल अशा डॉक्टर आशुतोष कोतवाल यांचे गेल्या चार दशकातले कर्तृत्व उलगडणारा आहे. विश्वाचा मुलाधार- विश्वनिर्मिती कशी झाली याचे संशोधन शास्त्रज्ञ अनेक वर्ष करत आहेत. त्यातील स्वित्झरलँड मधील जिनिव्हा जवळील सर्न लॅबोरेटरी मध्ये 'देवकणा'चा अर्थात सूक्ष्मातीसूक्ष्म 'मूलकणा'चा जो शोध लागला, त्या प्रयोगामध्ये डॉक्टर कोतवाल स्वतः अथक प्रयत्नशील होते. त्यांचा जो गाढा अभ्यास आणि संशोधनाचा ध्यास तो आज ना उद्या त्यांना नोबेल प्राइज देऊनही जाईल असेच वाटणारा आहे. त्यांच्या मुलाखतीचा हा लेख स्मिता देशपांडे आणि डॉक्टर सागर देशपांडे यांनी लिहिलेला आहे. 💐या अंकातील 'जनरेशन अल्फा' समजून घेताना" हा अस्मिता जोशी-राजे यांचा लेख खरोखर वाचनीय आहे. त्यामधील काही महत्त्वाच्या आणि माहितीपूर्ण अशा नोंदी मी येथे मांडत आहे. हल्लीच्या जनरेशनला 'जनरेशन अल्फा' म्हटलं जातं. या अगोदरच्या सात पिढ्या म्हणजे 'ग्रेटेस्ट जनरेशन' जन्म 1900 ते 1927 'सायलेंट जनरेशन' 1928 ते 1945 'बेबी बुमर्स' जन्म 1946 ते 1964 'जनरेशन एक्स' जन्म 1965 ते 1980 'जनरेशन वाय किंवा मिलेनियल्स' 1981 ते 1995 'जनरेशन झेड' 1996 ते 2009 आणि आता जन्म 2010 ते 2025 'जनरेशन अल्फा' ही सज्ञा सर्वात अगोदर समाजशास्त्रज्ञ मार्क मॅट क्रिंडल यांनी वापरली. "मानसिक आरोग्याची लक्षणे !": माझे विचार भावना आणि वर्तन याबद्दल मी जागरुक असणं. त्याची जबाबदारी घेण्याइतका मी सक्षम असणं. समोर आलेल्या लहान मोठ्या आव्हानांचा सामना करणं. इतरांबद्दल सहानुभूतीपूर्वक व्यवहार करणे. तसेच स्वतःच्या भावनांचं समायोजन चांगलं करता येणं. ही आहेत मानसिक आरोग्याची लक्षणे ! 💐याच अंकातील डॉक्टर भूषण केळकर आणि मधुरा केळकर यांचा 'झेन अल्फा आणि तंत्रज्ञानाची आव्हाने' हा लेख ही वाचनीय आहे. त्यातील नोंद घेण्याजोगी जी मला गोष्ट आढळली ती म्हणजे अशी: 'विनोबा भावे यांना जेव्हा विचारलं गेलं की, गांधीवादी असल्यामुळे तुमचा तंत्रज्ञानाला विरोध आहे कां? तेव्हा विनोबांनी जे उत्तर दिले ते खरोखर लक्षणीय होते त्यांनी सांगितले "तंत्रज्ञानाचे तीन प्रकार आहेत- एक 'समय साधक' उदाहरणार्थ विमान गाडी वगैरे दोन 'उत्पादक' म्हणजे यंत्रे इत्यादी तीन 'संहारक'. त्यांनी पुढे म्हटलं 'संहारक' यंत्रे तर नकोतच परंतु उत्पादक' मधील सुद्धा श्रमिकांची जागा बळकवणारी यंत्रेही नकोत !". पण प्रत्यक्षात आपण पाहतो अनेक संहारक तंत्रज्ञानाच्या भयावह अशी युद्धजन्य परिस्थिती ! तसेच उत्पादक यंत्रे देखील श्रमिकांच्या नोकऱ्या घालवू पाहत आहेत, हे दुर्दैव होय. 💐नव्या युगाचा, नवे तंत्रज्ञान आणि इतर घडामोडी व व्यक्तिमत्त्वे यांचा परामर्श घेणारा दिवाळी अंक त्याच्या नांवाप्रमाणेच एकंदर जगाची 'जडणघडण' कशी होत चालली आहे, याचे पारदर्शक चित्र आपल्यासमोर उभा करणारा आहे. म्हणूनच मला तरी आतापर्यंत वाचलेल्या अनेेक दिवाळी अंकांमध्ये हा आगळावेगळा व आदर्श दिवाळी अंक वाटला !":💐 धन्यवाद सुधाकर नातू