👍"दिवाळी आली अन् वाचनसंस्कृती निकाली ?"😢

👍"दिवाळी आली अन् वाचनसंस्कृती निकाली ?"😢

दिवाळी आता आली जवळ आणि त्यामुळे आपल्याला आनंदाचे असे अनेक क्षण मिळणार आहेत. आज लक्षात आले की, या वेळेला दिवाळी फक्त दोन दिवसांची आहे आणि असा अनुभव मला तरी माझ्या आयुष्यात यापूर्वी कधी आल्याचे आठवत नाही.

नेहमी दिवाळी चार दिवसांची असायची, फार तर तीन दिवसांची. पण फक्त दोन दिवसांची असा अनुभव हा प्रथमच येत आहे. सारे काही आक्रसत चालले आहे असे वाटावे असेच हे सारे लक्षण नव्हे कां? त्यातून दिवाळीच्यामध्ये सूर्यग्रहण हा एक अनिष्ट म्हटलं तर आणि कदाचित जगावर प्रभाव पाडणारा असा प्रसंग देखील उद्भवणार आहे.

थोडक्यात कोरोनाच्या संकटानंतर येणारी ही दिवाळी, आपल्याला हेच सांगते आहे की,
"राजा, वैऱ्याची रात्र आहे, सावध राहा !" आणि याचं कारण म्हणजे एकंदर बिकट आर्थिक परिस्थिती, वाढती महागाई आणि जगावरती येणारे मंदीचे संकट चक्क 'आ' वासून उभे आहे. त्यातून युरोपमध्ये युक्रेन आणि रशियामध्ये जे युद्ध चाललं आहे, त्यावरून कोणते प्रसंग भयानक परत येणार ही चिंता जगाला लागली आहे.

सर्वसाधारण वेळेला दिवाळी म्हटली की, मराठी माणसाला 'दिवाळी अंक' हा जिव्हाळ्याचा एक अविभाज्य भाग आहे. तसे मार्केटमध्ये हळूहळू दिवाळी अंक येऊही लागले आहेत. दिवाळी अंक जास्तीत जास्त खपावेत, म्हणून बरेच जण वेगवेगळ्या प्रकारे प्रयत्नही करत आहेत. त्यासाठी, वेगवेगळी अशी आकर्षणे, पुस्तकांच्या भेटी म्हणा किंवा ध्वनिफितींचा एखादा काही संच, काही दिवसांसाठी विनामूल्य देणं म्हणा किंवा 'दिवाळी पहाट' सारखे कार्यक्रम म्हणा. अशी प्रलोभनं दाखवून पाच-सहा दिवाळी अंक एकदम संचाच्या स्वरूपात आपल्या प्रकारे वितरित करायचा प्रयत्नही करत आहेत.

त्यामुळे नेहमीसारखीच दिवाळी अंकांची ही दिवाळी चालूच राहणार हे खरे आहे. दिवाळीत अंक म्हटले की विचारांची देवाण-घेवाण, अंतर्मुख करणाऱ्या अशा भावनांची, अनुभवांची उजळणी हा एक पुढे तीन-चार महिने आनंद देणारा असा कार्यक्रम आपल्याला सातत्याने अनुभवायला येणारच आहे.
मराठी माणसाचं हे तर वैशिष्ट्य आहे की, जशी रंगभूमी त्याला प्रिय, त्याचप्रमाणे मराठी माणसाला दिवाळी अंक देखील अजून तरी हवेहवेसेच !

ह्या पार्श्वभूमीवर, आज एक दिवाळी अंक वाचताना मला बातमी कळली-त्याच्या संपादकीयामध्ये की, आता यापुढे दरमहा अंक न निघता केवळ वार्षिक दिवाळी अंकच काढले जातील. तसं बघितलं तर, बहुतेक मराठी मासिके हळूहळू अस्ताला गेलेली आहेत. कदाचित हाताच्या बोटावर मोजावी एवढीच मराठी मासिकं सध्या अस्तित्वात असतील आणि ही एक खेदाची बाब आहे. कारण दिवाळी अंक फक्त याच्यापुढे निघणार, म्हणजे वाचनाची जी काही आपली संस्कृती आहे ती आटत जाणार.....

वाचनाचे मानवी जीवनातील महत्त्व वेगळे काही सांगायला नको. आज माणूस इथपर्यंत यायला, त्याची प्रगती करायला विज्ञानाबरोबरच वाचन संस्कृतीचा प्रचंड मोठा हात लागलेला आहे हे विसरता येणार नाही. माणूस आणि इतर प्राणी यांच्या मधला जो फरक आहे, तो इथेच आहे. मानव विचार करू शकतो विचार देऊ शकतो आणि त्यासाठी वाचन हे अत्यावश्यक आहे. वाचन संपले तर कदाचित माणूस देखील संपेल, अशी भीती आहे. म्हणून हा सारा लेखाचा प्रपंच.

धन्यवाद
सुधाकर नातू