मालिकांचे 'महाभारत'
लेखक: सुधाकर नातू
लेखक: सुधाकर नातू
करमणूक माध्यमे:
आज आपल्याला विरंगुळ्याबरोबर, करमणूक म्हणून अनेक माध्यमे उपलब्ध आहेत. त्यापैकी नाटक अर्थात रंगभूमीवरील माणसांमधले जीवंत नाट्य सुरु होऊन जवळ जवळ पावणे दोनशे वर्षे झाली, तर चित्रपट अर्थात् पडद्यावर चाललेला चालता बोलता सावल्यांचा खेळ सुरू होऊन, एक शतक उलटले, त्या तुलनेत छोट्या पडद्यावरचे आविष्कार सुरू होऊन ४५ वर्षे गेली, तर डेली सोप अर्थात् नाट्यमय मालिकांचे दररोजचे खेळ हा २५/३० वर्षांचा इतिहास आहे.
आज आपल्याला विरंगुळ्याबरोबर, करमणूक म्हणून अनेक माध्यमे उपलब्ध आहेत. त्यापैकी नाटक अर्थात रंगभूमीवरील माणसांमधले जीवंत नाट्य सुरु होऊन जवळ जवळ पावणे दोनशे वर्षे झाली, तर चित्रपट अर्थात् पडद्यावर चाललेला चालता बोलता सावल्यांचा खेळ सुरू होऊन, एक शतक उलटले, त्या तुलनेत छोट्या पडद्यावरचे आविष्कार सुरू होऊन ४५ वर्षे गेली, तर डेली सोप अर्थात् नाट्यमय मालिकांचे दररोजचे खेळ हा २५/३० वर्षांचा इतिहास आहे.
चित्रपट
हे एखादी गोष्ट रंगतदार पद्धतीने सादर करण्याचे प्रामुख्याने दिग्दर्शकाचे माध्यम, तर नाटक ही लेखकाच्या मनातले भावभावनांची गुंतागुंत कलाकारांच्या सहाय्याने रंगमंचावर नाट्यरूपात मांडणारी कलाक्रुती. चित्रपट आल्यावर रंगभूमीचे काय होणार आणि मालिका आल्यावर नाटक व चित्रपटांचे काय होणार असे प्रासंगिक, तात्पुरते प्रश्न निर्माण झाले खरे, पण अखेर तसे काहीच न होता, ही मनोरंजनाची तीन्ही माध्यमे आप आपल्या मार्गीने सुखनैव चाललेली आहेत. मालिकांमधील कामामुळे खूप व्यस्त असलेल्या कलाकारांची नाट्यप्रयोगांवर थोडाफार परिणाम होतो, इतकेच.
माध्यमांचे हेतू:
चित्रपट व नाटक ही मनोरंजनाबरोबरच, समाज प्रबोधन करणारी आणि माणसाला विचार करायला लावणारी, विचारांना बदलत्या परिस्थितीनुसार नवविचार देवू शकणारी माध्यमे आहेत. धंदा, कला व मनोरंजन अशा तीन गोष्टींचा समतोल साधणे त्यांच्याकडून अपेक्षित असते. डेली सोप हे यथातथ्य मालिकांचे तसे काही नसते, इथे धंदा अर्थात् जास्तीत् जास्त जाहिराती मिळवत राहून आपला सो काँल्ड मनोरंजनाची कसरत कशीही चालवत ठेवणे हेच ध्येय असते. मालिका पहाणार्या प्रेक्षकांना देखील आपला टाईम पास करणं एवढीच माफक अपेक्षा असते. मूळ कथानकाला कशीही, काहीही वळणे देत हा रतीब असाच पाणी घालत ठेवला की झाले. निदान आज २५/३० वर्षांनी आमुलाग्र बदललेल्या वातावरणांत तरी मालिकांचे संसार असेच चालवलेले दिसतात.
माध्यमांचे हेतू:
चित्रपट व नाटक ही मनोरंजनाबरोबरच, समाज प्रबोधन करणारी आणि माणसाला विचार करायला लावणारी, विचारांना बदलत्या परिस्थितीनुसार नवविचार देवू शकणारी माध्यमे आहेत. धंदा, कला व मनोरंजन अशा तीन गोष्टींचा समतोल साधणे त्यांच्याकडून अपेक्षित असते. डेली सोप हे यथातथ्य मालिकांचे तसे काही नसते, इथे धंदा अर्थात् जास्तीत् जास्त जाहिराती मिळवत राहून आपला सो काँल्ड मनोरंजनाची कसरत कशीही चालवत ठेवणे हेच ध्येय असते. मालिका पहाणार्या प्रेक्षकांना देखील आपला टाईम पास करणं एवढीच माफक अपेक्षा असते. मूळ कथानकाला कशीही, काहीही वळणे देत हा रतीब असाच पाणी घालत ठेवला की झाले. निदान आज २५/३० वर्षांनी आमुलाग्र बदललेल्या वातावरणांत तरी मालिकांचे संसार असेच चालवलेले दिसतात.
दूरदर्शन वाहिन्या:
प्रथम केवळ शासकीय नियंत्रणाखालील दूरदर्शन वाहिन्या देशात उपलब्ध होत्या. पण १९८४ मधील आशियायी क्रीडास्पर्धा आणि नंतर हे प्रसारणाचे क्षेत्र खाजगी क्षेत्रालाही खुले केल्यानंतर पहाता पहाता अनेक प्रांतातील, अनेकविध भाषांमधील कार्यक्रम प्रसारित करणार्या शेकडो वाहिन्या आता दर्शकांच्या सेवेला हजर आहेत.
त्यामधील छोट्या पडद्यावर सर्वप्रथम कार्यक्रम सादर करणारी झी समूहाची कंपनी १५ डिसेंबर १९९१ रोजी लॉन्च करण्यात आली होती आणि पुढे २००६ पर्यंत ती नाव बदलून झी टेलिफिल्म्स झाली आणि त्यातील बातम्या आणि मनोरंजन विभाग चार छोटे विभागात विभागले गेले. Zee Entertainment Limited, अर्थात् झीअल सध्या 34 विविध दूरदर्शन वाहिन्या, केबल कंपनी सिटी केबल, रेकॉर्डिंग लेबल झी म्यूजिक कंपनी, एक उत्पादन कंपनी आणि इतर व्यवसायांसाठी देखील कार्यरत आहे.
झी मराठी:
झी मराठी (मराठी: झी मराठी) हा भारतातील एक उपग्रह टेलिव्हिजन चॅनल आहे जो मराठीमध्ये प्रसारित करतो. हे १९९९ मध्ये भारतातील अग्रगण्य नेटवर्किंग नेटवर्क झी नेटवर्क द्वारे सुरू करण्यात आले होते. २८ मार्च २००५ रोजी अल्फा मराठी ते झी मराठी या नावाचे चॅनल झाले.
दरवर्षी झी मराठी मराठी झी मराठी आणि झी गौरव पुरस्कार प्रदान करते. झी मराठी पुरस्कार टेलिव्हिजन शो मध्ये उत्कृष्टता साजरा केला जातो. झी गौरव पुरस्काराने मराठी नाटके व चित्रपटांना विविध प्रकारांतील उत्कृष्टतेचे पुरस्कार दिले आहेत. २०१३ मध्ये, झी मराठींनी विविध क्षेत्रांतील महिलांचे काम ओळखण्यासाठी आणि त्यांच्या उत्कृष्ट कथांमधून महाराष्ट्रातील जनतेला प्रूरणा देण्यासाठी, एक प्रयास म्हणून 'उंच माझा झोका गं' ह्या पुरस्काराची सुरूवात केली.
ह्या
पार्श्वभूमीवर इतक्या वर्षात आठवणींत राहिलेल्या लोकप्रिय २०/२५ मालिकांचे महाभारत उलगडणे रास्त ठरावे. त्या मंथनातून हे ध्यानांत येईल, की 'जुने, ते सोने'!
लोकप्रिय झालेल्या मालिकां:
"हम लोग, रामायण व महाभारत ह्या महा मालिकांपासून, दररोज टीव्ही बघणे ही एक कौटुंबिक गरज व सवय बनून गेली. तेव्हापासून डेली सोप हा एक परवलीचा शब्द बनला. तेव्हापासून आजपावेतो मनांत घर करून गेलेल्या आणि लोकप्रिय झालेल्या काही मालिकांची ही नांवेच सारं सांगून जातील.
१ देख भाई देख,
२ अंताक्षरी
३ तारा
४ फिलीप्स टाँप टेन
५ आँफिस आँफिस
६ शांती
७ स्वाभिमान
८ फिल्मी चक्कर
९ सांस
१० साराभाई Vs साराभाई
११ आहट
१२ हसरते
१३ अस्तित्व एक प्रेमकहाणी
१४ जस्सी जैसी कोई नही
१५ कोरा कागज
१६ सा रे गा मा
१७ कौन बनेगा करोडपती
१८ मूवर्स अँड शेकर्स
१९ क्राईम पँट्रोल
२० इंडियन आयडाँल
२१ ब्योमकेश बक्षी
२२ फौजी
२३ सर्कस
२४ मालगुडी डेज्
२५ उडान
२६ बुनियाद
२७ वागळे की दुनिया
२८ नुक्कड
२९ ये जो है जिंदगी
३० फ्लाँप शो
गाजलेल्या निवडक मराठी मालिका:
बिंब प्रतिबिंब, एक शून्य शून्य, दामिनी,अवघाची संसार, वादळवाट, ऊन पाऊस, कळत न कळत,का रे दुरावा" असंभव, कुलवधू, कुंकू, होणार सून मी ह्या घरची, उंच माझा झोका गं, राधा ही बावरी,
१ देख भाई देख,
२ अंताक्षरी
३ तारा
४ फिलीप्स टाँप टेन
५ आँफिस आँफिस
६ शांती
७ स्वाभिमान
८ फिल्मी चक्कर
९ सांस
१० साराभाई Vs साराभाई
११ आहट
१२ हसरते
१३ अस्तित्व एक प्रेमकहाणी
१४ जस्सी जैसी कोई नही
१५ कोरा कागज
१६ सा रे गा मा
१७ कौन बनेगा करोडपती
१८ मूवर्स अँड शेकर्स
१९ क्राईम पँट्रोल
२० इंडियन आयडाँल
२१ ब्योमकेश बक्षी
२२ फौजी
२३ सर्कस
२४ मालगुडी डेज्
२५ उडान
२६ बुनियाद
२७ वागळे की दुनिया
२८ नुक्कड
२९ ये जो है जिंदगी
३० फ्लाँप शो
गाजलेल्या निवडक मराठी मालिका:
बिंब प्रतिबिंब, एक शून्य शून्य, दामिनी,अवघाची संसार, वादळवाट, ऊन पाऊस, कळत न कळत,का रे दुरावा" असंभव, कुलवधू, कुंकू, होणार सून मी ह्या घरची, उंच माझा झोका गं, राधा ही बावरी,
श्रीमंत माधवराव पेशवा………….
बंड्या सातबंडे, फास्टर फेणे अशांसारख्या लहान बाळगोपाळांसाठीच्या मालिकांचे अस्तित्व जाणवत नाही, हे दुर्दैव होय. त्या तुलनेत इंग्रजी व हिंदी मध्ये पुष्कळ पर्याय उपलब्ध आहेत.
मालिकांची साक्षेपी झलक:
ह्या लोकप्रिय हिंदी मालिकांची साक्षेपी झलक आता घेऊ:
१. देख भाई देख : अतरंगी माणसं असलेल्या कुटूंबाची ही खुसखुशीत मालिका, त्यातील कलाकारांच्या अचूक टाइमिंगमुळे आणखीन बहारदार बनली जी डीडी मेट्रो वर दाखवण्यात आली. अशाच वर्गातील न चुकता पहावीशी वाटणारी मालिका म्हणजे
'ये जो है जिंदगी'!
२ अंताक्षरी : बुद्धीला चालना देत संगीतमय मनोरंजन करणारी, गाण्यांच्या भेंड्या खेळत रहाणारा, हा लोकप्रिय रिअँलिटी शो. त्याचा अँकर अन्नु कपूर.त्याने अनेक महिला सादरकर्त्या समवेत चपखलपणे आणि उत्साहाने अनेक भागात सादर केला. आठवड्याच्या एका दिवशी, जशी साप्ताहिकी पहाणे प्रेक्षक चुकवित नसत, त्याचप्रमाणे 'अंताक्षरी' देखील अगदी कान लाऊन, पहात असत. आता तोच वसा अन्नूने, रोज रात्री 'गोल्डन ईरा' हा जुन्या सुरेल व मधूर हिंदी चित्रपट गीतांचा कार्यक्रम सादर करत चालू ठेवला आहे.
जाता, जाता हे सांगायला हवे की, अंताक्षरीचा आनंद हा असा होता की प्रेक्षकांना शो मध्ये सहभाग घेता आला आणि ११ हंगामात सादर झालेल्या शो मध्ये पल्लवी जोशीही काही वेळा सहकारी सादरकर्त्यी होती.
३ तारा : नारीवादाला प्रथमच छोट्या पडद्यावर आणणारी ही मालिका,
चार मैत्रिणींची मैत्री, महत्वाकांक्षा, प्रेम आणि रहस्य गुंफणारी जेव्हा झीवर प्रसारित झाली, तेव्हा तिने प्रेक्षकांच्या मनावर चांगला ठसा उमटविला होता. शहरी स्त्रियांच्या भावजीवनाचे चित्र वास्तविकपणे मांडत, प्रेक्षकांना नारीवादांची पहिली झलक पहायला मिळाली. पुष्कळ काळ चाललेली ही मालिका म्हणजे छोट्या पडद्यावरील मेगा सिरीयल.
४. फिलिप्स टॉप टेन : एक संगीत काउंटडाऊन शो:
गाजत असलेली गीते आणि जोडीला, हसवणारा सादरकर्ता असणारा, हा शो कोणे एके काळी रेडिओ सिलोन वरील अत्यंत लोकप्रिय अशा 'बिनाका गीतमाला' कार्यक्रमाची आठवण करून देणारा होता. हा पाच वर्षे चालला.
Wadda Kaun? तुशिया. "ही ओळ आणि एका विशिष्ट पिढीच्या टीव्ही दर्शकांना ती, सांगा की हसणे सुरू होईल. झी वर प्रदर्शित केलेल्या फिलिप्स टॉप टेनची ही आठवण आहे.
५. ऑफिस ऑफिस : सामान्य सरळमार्गी माणसाच्या विविधकारनाम्यांद्वारे, हसवणारी ही मालिका. हजारो टीव्ही दर्शकांसोबत सहजतेने जवळीक साधणारी. हा शो म्हणजे आमच्या नोकरशाहीवर अचूक शरसंधान साधणारी एक मर्मभेदी टिप्पणी होता. शासनयंत्रणेतील लाल फित, भ्रष्ट अधिकारी आणि आपली कामं व्हावी म्हणून मध्यस्थांकडे वळणार्या व्यक्ती, अशा माहोलामधला, तो एक खळबळ उडवणारा सिलसिला झाला.
६. शांती : लव, सेक्स, धोका आणि ड्रामा
मारुतीच्या शेपटासारखी लांबत, लांबत गेलीली हीसुद्धा एक मेगा मालिका, भारतीय टीव्हीवरील हा पहिला डेली सोप, डीडी नॅशनलवर प्रसारित झाला आणि नंतर स्टार प्लसवर पुन्हा प्रदर्शित केला गेला. दोन मित्रांची नाट्यमय कथा आणि त्यांच्या अत्यंत जबरदस्त भूतकाळातील घटना, आपल्या समोर गडद, थोडा भयानक, शांती प्रेम आणि विश्वासघात यांचे स्फोटक मिश्रण उभे करणारी ही एक लोकप्रिय मेगा मालिका होती.
७. स्वाभिमान: 'द अदर साइड ऑफ अदर वुमन'
दररोज दुपारी सादर होणारी 'स्वाभिमान' पहाणे, हा त्या काळात, हजारो महिलांचा छान विरंगुळा होता.
ह्या लोकप्रिय हिंदी मालिकांची साक्षेपी झलक आता घेऊ:
१. देख भाई देख : अतरंगी माणसं असलेल्या कुटूंबाची ही खुसखुशीत मालिका, त्यातील कलाकारांच्या अचूक टाइमिंगमुळे आणखीन बहारदार बनली जी डीडी मेट्रो वर दाखवण्यात आली. अशाच वर्गातील न चुकता पहावीशी वाटणारी मालिका म्हणजे
'ये जो है जिंदगी'!
२ अंताक्षरी : बुद्धीला चालना देत संगीतमय मनोरंजन करणारी, गाण्यांच्या भेंड्या खेळत रहाणारा, हा लोकप्रिय रिअँलिटी शो. त्याचा अँकर अन्नु कपूर.त्याने अनेक महिला सादरकर्त्या समवेत चपखलपणे आणि उत्साहाने अनेक भागात सादर केला. आठवड्याच्या एका दिवशी, जशी साप्ताहिकी पहाणे प्रेक्षक चुकवित नसत, त्याचप्रमाणे 'अंताक्षरी' देखील अगदी कान लाऊन, पहात असत. आता तोच वसा अन्नूने, रोज रात्री 'गोल्डन ईरा' हा जुन्या सुरेल व मधूर हिंदी चित्रपट गीतांचा कार्यक्रम सादर करत चालू ठेवला आहे.
जाता, जाता हे सांगायला हवे की, अंताक्षरीचा आनंद हा असा होता की प्रेक्षकांना शो मध्ये सहभाग घेता आला आणि ११ हंगामात सादर झालेल्या शो मध्ये पल्लवी जोशीही काही वेळा सहकारी सादरकर्त्यी होती.
३ तारा : नारीवादाला प्रथमच छोट्या पडद्यावर आणणारी ही मालिका,
चार मैत्रिणींची मैत्री, महत्वाकांक्षा, प्रेम आणि रहस्य गुंफणारी जेव्हा झीवर प्रसारित झाली, तेव्हा तिने प्रेक्षकांच्या मनावर चांगला ठसा उमटविला होता. शहरी स्त्रियांच्या भावजीवनाचे चित्र वास्तविकपणे मांडत, प्रेक्षकांना नारीवादांची पहिली झलक पहायला मिळाली. पुष्कळ काळ चाललेली ही मालिका म्हणजे छोट्या पडद्यावरील मेगा सिरीयल.
४. फिलिप्स टॉप टेन : एक संगीत काउंटडाऊन शो:
गाजत असलेली गीते आणि जोडीला, हसवणारा सादरकर्ता असणारा, हा शो कोणे एके काळी रेडिओ सिलोन वरील अत्यंत लोकप्रिय अशा 'बिनाका गीतमाला' कार्यक्रमाची आठवण करून देणारा होता. हा पाच वर्षे चालला.
Wadda Kaun? तुशिया. "ही ओळ आणि एका विशिष्ट पिढीच्या टीव्ही दर्शकांना ती, सांगा की हसणे सुरू होईल. झी वर प्रदर्शित केलेल्या फिलिप्स टॉप टेनची ही आठवण आहे.
५. ऑफिस ऑफिस : सामान्य सरळमार्गी माणसाच्या विविधकारनाम्यांद्वारे, हसवणारी ही मालिका. हजारो टीव्ही दर्शकांसोबत सहजतेने जवळीक साधणारी. हा शो म्हणजे आमच्या नोकरशाहीवर अचूक शरसंधान साधणारी एक मर्मभेदी टिप्पणी होता. शासनयंत्रणेतील लाल फित, भ्रष्ट अधिकारी आणि आपली कामं व्हावी म्हणून मध्यस्थांकडे वळणार्या व्यक्ती, अशा माहोलामधला, तो एक खळबळ उडवणारा सिलसिला झाला.
६. शांती : लव, सेक्स, धोका आणि ड्रामा
मारुतीच्या शेपटासारखी लांबत, लांबत गेलीली हीसुद्धा एक मेगा मालिका, भारतीय टीव्हीवरील हा पहिला डेली सोप, डीडी नॅशनलवर प्रसारित झाला आणि नंतर स्टार प्लसवर पुन्हा प्रदर्शित केला गेला. दोन मित्रांची नाट्यमय कथा आणि त्यांच्या अत्यंत जबरदस्त भूतकाळातील घटना, आपल्या समोर गडद, थोडा भयानक, शांती प्रेम आणि विश्वासघात यांचे स्फोटक मिश्रण उभे करणारी ही एक लोकप्रिय मेगा मालिका होती.
७. स्वाभिमान: 'द अदर साइड ऑफ अदर वुमन'
दररोज दुपारी सादर होणारी 'स्वाभिमान' पहाणे, हा त्या काळात, हजारो महिलांचा छान विरंगुळा होता.
ह्या मधील नायिका, 'स्वेतलाना' आपल्या जबर आत्मविश्वासाने, आत्यंतिक हल्ल्यांच्या विरोधात स्वाभिमान राखण्यासाठी कसे तोंड देते ते मांडणारी ही मालिका डीडीवर खूपच यशस्वी झाली आणि आज आघाडीवर असलेल्या, अनेक कलाकारांच्या करिअरची सुरुवात तीने केली.
८ . फिल्मी चक्कर : निवडक चित्रपट गीते योग्य प्रकारच्या गतीमान घटनांमध्ये कल्पकतेने, बांधत खुसखुशीतपणे सादर करणार्या ह्या शोचाही चांगला बोलबाला झाला. विनोदी पद्धतीच्या सादरीकरणात, अचूक टाईमिंग लागते आणि ते ह्या शोमध्ये परिश्रमपूर्वक घेतले गेले.
९. ए माउथफुल ऑफ ऑफ स्काय: ही भारताची पहिली इंग्रजी भाषेतील दूरचित्रवाणी मालिका होती. पुनर्मिलन पासून सुरुवात आणि त्वरीत एक गूढ थ्रिलर आणि 'बोल्ड' द्रुष्यांमुळे, डीडी मेट्रोला उशिरा रात्री ११ वा. स्लॉटमध्ये प्रदर्शित करण्यात आली.
११. सांस : रियालिटीचा श्वास भासणारी मालिका. स्टार प्लसने सादर केलेल्या ह्या शोमध्ये, वैवाहिक जीवन आणि विवाहबाह्य संबंध ह्यांचा नाट्यमय आविष्कार काळाची बदलती चाहूल दर्शवली.
१2 आहट : थरकाप उडवणारी भयकथांची मालिका. सोनी वाहिनीवरील ६ हंगाम चाललेला शो. त्या काळात, केबल आणि सॅटेलाइट टीव्हीचा सर्वात जास्त पाहिलेला शो. भीतीदायक मेक-अप, संशय, सखोल प्लॉट्स आणि विशेष प्रभावांवर भिती लावण्यावर येथे भर दिला गेला.
१3. साराभाई विरुद्ध साराभाई : १२/१३ वर्षे होऊनही, अजून चालत असलेली ही धमाल नर्मविनोदी व नमुनेदार व्यक्तिमत्वे प्रभावीपणे एकत्र आणत, प्रेक्षकांची निखळ करमणूक करणारी मालिका होय. ती म्हणजे 'ए क्लास वॉर विथ रीअल क्लास'!
८ . फिल्मी चक्कर : निवडक चित्रपट गीते योग्य प्रकारच्या गतीमान घटनांमध्ये कल्पकतेने, बांधत खुसखुशीतपणे सादर करणार्या ह्या शोचाही चांगला बोलबाला झाला. विनोदी पद्धतीच्या सादरीकरणात, अचूक टाईमिंग लागते आणि ते ह्या शोमध्ये परिश्रमपूर्वक घेतले गेले.
९. ए माउथफुल ऑफ ऑफ स्काय: ही भारताची पहिली इंग्रजी भाषेतील दूरचित्रवाणी मालिका होती. पुनर्मिलन पासून सुरुवात आणि त्वरीत एक गूढ थ्रिलर आणि 'बोल्ड' द्रुष्यांमुळे, डीडी मेट्रोला उशिरा रात्री ११ वा. स्लॉटमध्ये प्रदर्शित करण्यात आली.
११. सांस : रियालिटीचा श्वास भासणारी मालिका. स्टार प्लसने सादर केलेल्या ह्या शोमध्ये, वैवाहिक जीवन आणि विवाहबाह्य संबंध ह्यांचा नाट्यमय आविष्कार काळाची बदलती चाहूल दर्शवली.
१2 आहट : थरकाप उडवणारी भयकथांची मालिका. सोनी वाहिनीवरील ६ हंगाम चाललेला शो. त्या काळात, केबल आणि सॅटेलाइट टीव्हीचा सर्वात जास्त पाहिलेला शो. भीतीदायक मेक-अप, संशय, सखोल प्लॉट्स आणि विशेष प्रभावांवर भिती लावण्यावर येथे भर दिला गेला.
१3. साराभाई विरुद्ध साराभाई : १२/१३ वर्षे होऊनही, अजून चालत असलेली ही धमाल नर्मविनोदी व नमुनेदार व्यक्तिमत्वे प्रभावीपणे एकत्र आणत, प्रेक्षकांची निखळ करमणूक करणारी मालिका होय. ती म्हणजे 'ए क्लास वॉर विथ रीअल क्लास'!
१4. हसरतें :
१९९० च्या दशकात, लहान पडद्यावर विवाहबाह्य नातेसंबंधाचे वर्णन करण्यासाठी एका विशिष्ट पद्धतीची गरज होती. पण दिग्दर्शक अजय सिन्हा यांनी हा धोका पत्करण्याचा निर्णय घेतला. सिन्हा यांनी परिपक्वपणे ही मालिका सादर केली. प्रसिद्ध लेखक जयवंत दळवी यांनी लिहिलेल्या मराठी कादंबरीवर आधारित, झीच्या सीरिअलने नायिका सावीच्या खळबळजनक आयुष्याचा पट प्रभावीपणे सादर केला होता, जी आपल्या पतीला सोडून आणि आपल्या विवाहित बॉसशी नातेसंबंध जोडते. कलाकारांच्या सशक्त कामगिरीमुळे हा शो स्त्री-पुरुष संबंधांतील ताणतणाव मांडण्यात यशस्वी झाला. ही मालिका त्याद्रुष्टीने एक मैलाचा दगड ठरली.
१5. अस्तित्व-एक प्रेम कहानी : टीव्हीवर एक नवीन ओळख मिळवणारी ही मालिका आगळ्यावेगळ्या वयस्कर स्त्री, आणि धाकटा पुरूष ह्यांची प्रेमकथा उलगडते. ती दहा वर्षांनी लहान असलेल्या पुरुषाबरोबर पळाते आणि लग्न करते. या शोने हसरते नंतर, दिग्दर्शक अजय सिन्हा परत परिचित क्षेत्रामध्ये आले आणि त्यांनी एका प्रेम कहाणीच्या माध्यमातून नातेसंबंधांत स्त्रियांविषयीचे दृष्टिकोन बदलण्याचा येथे प्रयत्न केला.
१6. जस्सी जैसी कोई नहीं :
जस्सी वालिया, तिच्या नेर्डी ग्लासेस, ब्रेसेस, फिकट केस आणि तिच्यातील आत्मविश्वास, तिचे सुंदर बॉस आणि आम्हाला एका सामान्य मुलीची कथा,क्षजबरदस्त बनवण्याच्या स्वप्नांसह, जस्सी जैसी कोई नही, त्या वेळी सास-बहू छापाच्या मालिकांपेक्षा वेगळे वळण देणारी निघाली. ह्या शोच्या स्क्रिप्टने प्रेक्षकांना आपलेसे केले. सोनी वाहिनीवरील ह्या मालिकेच्या पहिल्या वर्धापन दिनानिमित्त, इंडियन पोस्टल डिपार्टमेंटने, चांगली दखल घेतली.
१7. सा रे ग म : जेव्हा केवळ संगीत तना मनांशी जुळले!
१९९५ च्या उन्हाळ्यात गायक सोनू निगम यांनी सा रे ग म ची पहिली आवृत्ती सादर केली. काही महिन्यांच्या आत, त्याची हुषारी आणि सर्वमान्य असे हिंदी भाषेवरील प्रभुत्व ह्यामुळे, सोनू निगम एक लोकप्रिय संगीतक्षेत्रातील प्रतिभावान शो अँकर बनला. सुरेल कंठी अनेक तरूण गायक गायिकांना उत्तम संधी देणारा हा एक स्तुत्य प्रयत्न ठरला. पुढे मराठीतही असाच स्पर्धात्मक कार्यक्रम निर्माण झाला.
तसेच गीतकार संगीतकार व गायक, गायिका ह्यांच्या कारकीर्दीची यथातथ्य ओळख करून देणारा विलक्षण लोकप्रिय असा नक्षत्रांचे देणे हा नादमधूर कार्यक्रम मराठी संस्कृतीचा ठेवा ठरला.
१8. कोरा कागज: एक पाऊल पुढे
स्टार प्लससाठी आशा पारेख यांनी कल्पकतेने सादर केलेल्या, कोरा कागजने एका ठळक विषयावर लक्ष केंद्रित केले: एक रूढीवादी कुटुंबातील एक स्त्री, तिच्या पतीकडे परत न जाण्याचा निर्णय घेते, ज्याने तिला आपल्या लग्नाच्या पहिल्या रात्रीच सोडले होते. स्वत: ला दुःख भोगण्याऐवजी आपल्या मर्जीनुसार बिनधास्त आयुष्य जगण्याचा तिचा मार्ग म्हणजे एक पुढचे पाऊल होते.
१9. कौन बनेगा करोडपती : ह्या सर्वोत्तम कार्यक्रमाचे कौतुक करावे तेवढे थोडेच आहे. शोच्या अँकरची जबाबदारी शहेनशहा सुपरस्टार अमिताभ बच्चन ह्यांच्यासारख्या दिग्गजांने स्विकारल्याने रामायण महाभारत महामालिकांनंतर देशभर इतका लोकप्रिय मिळवणारा आजपर्यंत तरी एकमेव कार्यक्रम असावा. अमिताभ बच्चन ह्यांच्या
"कम्प्यूटरजी, लॉक कीया जाय" ने समस्त भारतीयांना मंत्रमुग्ध केले. बोर्न व्हिटा क्विझ काँटेस्ट च्या धर्तीवरील ह्या अविस्मरणीय शोने सर्वांचे सामान्य ग्यान आणि जाणीवा विशाल केल्या. हू वाँटस् टू बी अ मिलियनेयरचे हे देसी वर्जन-केबिसी! Hats off to one and all.
१९९० च्या दशकात, लहान पडद्यावर विवाहबाह्य नातेसंबंधाचे वर्णन करण्यासाठी एका विशिष्ट पद्धतीची गरज होती. पण दिग्दर्शक अजय सिन्हा यांनी हा धोका पत्करण्याचा निर्णय घेतला. सिन्हा यांनी परिपक्वपणे ही मालिका सादर केली. प्रसिद्ध लेखक जयवंत दळवी यांनी लिहिलेल्या मराठी कादंबरीवर आधारित, झीच्या सीरिअलने नायिका सावीच्या खळबळजनक आयुष्याचा पट प्रभावीपणे सादर केला होता, जी आपल्या पतीला सोडून आणि आपल्या विवाहित बॉसशी नातेसंबंध जोडते. कलाकारांच्या सशक्त कामगिरीमुळे हा शो स्त्री-पुरुष संबंधांतील ताणतणाव मांडण्यात यशस्वी झाला. ही मालिका त्याद्रुष्टीने एक मैलाचा दगड ठरली.
१5. अस्तित्व-एक प्रेम कहानी : टीव्हीवर एक नवीन ओळख मिळवणारी ही मालिका आगळ्यावेगळ्या वयस्कर स्त्री, आणि धाकटा पुरूष ह्यांची प्रेमकथा उलगडते. ती दहा वर्षांनी लहान असलेल्या पुरुषाबरोबर पळाते आणि लग्न करते. या शोने हसरते नंतर, दिग्दर्शक अजय सिन्हा परत परिचित क्षेत्रामध्ये आले आणि त्यांनी एका प्रेम कहाणीच्या माध्यमातून नातेसंबंधांत स्त्रियांविषयीचे दृष्टिकोन बदलण्याचा येथे प्रयत्न केला.
१6. जस्सी जैसी कोई नहीं :
जस्सी वालिया, तिच्या नेर्डी ग्लासेस, ब्रेसेस, फिकट केस आणि तिच्यातील आत्मविश्वास, तिचे सुंदर बॉस आणि आम्हाला एका सामान्य मुलीची कथा,क्षजबरदस्त बनवण्याच्या स्वप्नांसह, जस्सी जैसी कोई नही, त्या वेळी सास-बहू छापाच्या मालिकांपेक्षा वेगळे वळण देणारी निघाली. ह्या शोच्या स्क्रिप्टने प्रेक्षकांना आपलेसे केले. सोनी वाहिनीवरील ह्या मालिकेच्या पहिल्या वर्धापन दिनानिमित्त, इंडियन पोस्टल डिपार्टमेंटने, चांगली दखल घेतली.
१7. सा रे ग म : जेव्हा केवळ संगीत तना मनांशी जुळले!
१९९५ च्या उन्हाळ्यात गायक सोनू निगम यांनी सा रे ग म ची पहिली आवृत्ती सादर केली. काही महिन्यांच्या आत, त्याची हुषारी आणि सर्वमान्य असे हिंदी भाषेवरील प्रभुत्व ह्यामुळे, सोनू निगम एक लोकप्रिय संगीतक्षेत्रातील प्रतिभावान शो अँकर बनला. सुरेल कंठी अनेक तरूण गायक गायिकांना उत्तम संधी देणारा हा एक स्तुत्य प्रयत्न ठरला. पुढे मराठीतही असाच स्पर्धात्मक कार्यक्रम निर्माण झाला.
तसेच गीतकार संगीतकार व गायक, गायिका ह्यांच्या कारकीर्दीची यथातथ्य ओळख करून देणारा विलक्षण लोकप्रिय असा नक्षत्रांचे देणे हा नादमधूर कार्यक्रम मराठी संस्कृतीचा ठेवा ठरला.
१8. कोरा कागज: एक पाऊल पुढे
स्टार प्लससाठी आशा पारेख यांनी कल्पकतेने सादर केलेल्या, कोरा कागजने एका ठळक विषयावर लक्ष केंद्रित केले: एक रूढीवादी कुटुंबातील एक स्त्री, तिच्या पतीकडे परत न जाण्याचा निर्णय घेते, ज्याने तिला आपल्या लग्नाच्या पहिल्या रात्रीच सोडले होते. स्वत: ला दुःख भोगण्याऐवजी आपल्या मर्जीनुसार बिनधास्त आयुष्य जगण्याचा तिचा मार्ग म्हणजे एक पुढचे पाऊल होते.
१9. कौन बनेगा करोडपती : ह्या सर्वोत्तम कार्यक्रमाचे कौतुक करावे तेवढे थोडेच आहे. शोच्या अँकरची जबाबदारी शहेनशहा सुपरस्टार अमिताभ बच्चन ह्यांच्यासारख्या दिग्गजांने स्विकारल्याने रामायण महाभारत महामालिकांनंतर देशभर इतका लोकप्रिय मिळवणारा आजपर्यंत तरी एकमेव कार्यक्रम असावा. अमिताभ बच्चन ह्यांच्या
"कम्प्यूटरजी, लॉक कीया जाय" ने समस्त भारतीयांना मंत्रमुग्ध केले. बोर्न व्हिटा क्विझ काँटेस्ट च्या धर्तीवरील ह्या अविस्मरणीय शोने सर्वांचे सामान्य ग्यान आणि जाणीवा विशाल केल्या. हू वाँटस् टू बी अ मिलियनेयरचे हे देसी वर्जन-केबिसी! Hats off to one and all.
२०. मूव्हर्स अँड शेकर्स : आपल्याला स्वर्गीय आनंद देणारा हसता खेळता
व्यंगचित्रात्मक, पहिला, स्टँड-अप कॉमेडी वा सेलिब्रिटी चॅट शो, शेखर सुमन ह्यांनी खरोखर दिलखुलास पद्धतीने सादर करून विलक्षण लोकप्रिय केला. ताज्या घडामोडी वा चर्चेतील विषयांवर मेचकी व प्रसंगी बोचरी टीका, टिप्पणी व निरीक्षण अशी ह्या शोची खास वैशिष्ट्ये होती.
२१. सीआयडी:
या जबरदस्त शोने भारतीय दूरदर्शन वर एक नवीन शैली उघडली: सत्यघटनेतील गुन्ह्याची पुनर्रचना आणि पोलीस तपास ह्यांची उत्कंठापूर्ण नाट्यमय कथा, तसेच गुन्ह्याची उकल -करण्यावर लक्ष केंद्रित करणे तसेच खरीखुरी वाटावी अशी द्रुष्ये ही वैशिष्ट्ये असलेला हा शो त्यातील एसीपी प्रद्युम्न बनलेल्या शिवाजी साटम ह्या ताकदीच्या कलाकारामुळे कायमचा लक्षात राहील.
क्राइम पॅट्रोल, एक शून्य शून्य, सावधान इंडीया फाईटस् बँक हे शोज् देखील त्याच मार्गावरचे. सर्वाधिक लोकप्रिय शोंपैकी गुन्हा व त्याची उकल, हा रिऍलिटी टीव्हीचा चेहरा बनला आहे.
२२. इंडियन आयडॉल (2004): आमची कथा म्हणजे एक आवाज.
संगीत क्षेत्रातील टँलेंट शोधणारा हा सुरेल शो. पहिला भारतीय आयडॉलचा विजेता अभिजित सावंत.
जवळपास १२ वर्षांपूर्वी, इंडियन आयडॉल (ब्रिटनच्या पॉप आइडलचा फ्रॅन्चायझ) चे पहिले भाग सोनी टीव्हीवर प्रसारित केले गेले. आज, सहा सीझन नंतर, या शोने अगणित मिनी सेलिब्रिटींची निर्मिती केली आहे आणि भारतातील बहुतेकांनी प्रतिभावान किंवा योग्य आवाजासाठी मतदान केले आहे. टीव्ही परीक्षकांच्या टीकेला कसे सामोरे जावे आणि दूरदर्शनमधून बॉलीवुड प्लेबॅक सिंगर कसे बनावयाचे, त्यासाठी हा शो बेंचमार्क बनला आहे.
व्यंगचित्रात्मक, पहिला, स्टँड-अप कॉमेडी वा सेलिब्रिटी चॅट शो, शेखर सुमन ह्यांनी खरोखर दिलखुलास पद्धतीने सादर करून विलक्षण लोकप्रिय केला. ताज्या घडामोडी वा चर्चेतील विषयांवर मेचकी व प्रसंगी बोचरी टीका, टिप्पणी व निरीक्षण अशी ह्या शोची खास वैशिष्ट्ये होती.
२१. सीआयडी:
या जबरदस्त शोने भारतीय दूरदर्शन वर एक नवीन शैली उघडली: सत्यघटनेतील गुन्ह्याची पुनर्रचना आणि पोलीस तपास ह्यांची उत्कंठापूर्ण नाट्यमय कथा, तसेच गुन्ह्याची उकल -करण्यावर लक्ष केंद्रित करणे तसेच खरीखुरी वाटावी अशी द्रुष्ये ही वैशिष्ट्ये असलेला हा शो त्यातील एसीपी प्रद्युम्न बनलेल्या शिवाजी साटम ह्या ताकदीच्या कलाकारामुळे कायमचा लक्षात राहील.
क्राइम पॅट्रोल, एक शून्य शून्य, सावधान इंडीया फाईटस् बँक हे शोज् देखील त्याच मार्गावरचे. सर्वाधिक लोकप्रिय शोंपैकी गुन्हा व त्याची उकल, हा रिऍलिटी टीव्हीचा चेहरा बनला आहे.
२२. इंडियन आयडॉल (2004): आमची कथा म्हणजे एक आवाज.
संगीत क्षेत्रातील टँलेंट शोधणारा हा सुरेल शो. पहिला भारतीय आयडॉलचा विजेता अभिजित सावंत.
जवळपास १२ वर्षांपूर्वी, इंडियन आयडॉल (ब्रिटनच्या पॉप आइडलचा फ्रॅन्चायझ) चे पहिले भाग सोनी टीव्हीवर प्रसारित केले गेले. आज, सहा सीझन नंतर, या शोने अगणित मिनी सेलिब्रिटींची निर्मिती केली आहे आणि भारतातील बहुतेकांनी प्रतिभावान किंवा योग्य आवाजासाठी मतदान केले आहे. टीव्ही परीक्षकांच्या टीकेला कसे सामोरे जावे आणि दूरदर्शनमधून बॉलीवुड प्लेबॅक सिंगर कसे बनावयाचे, त्यासाठी हा शो बेंचमार्क बनला आहे.
२3. 24 (2014): द न्यू गेम-चेंजर
'24' असे शिर्षक असलेल्या ह्या रहस्यमय मालिके मध्ये सुप्रसिध्द अभिनेता अनिल कपूरने लक्षांत राहील, अशी अदाकारी केली.
२००९ साली, लॉस एंजल्समध्ये लोकप्रिय झालेल्या, अमेरिकन नाटक टीव्ही मालिकेतील २४ चित्रपटांच्या मालिकेचे आयोजन, अभिनेता अनिल कपूर यांनी त्यावर आधारित, भारतासाठी मालिका बनविण्याचा निर्णय घेतला. त्याचा परिणाम म्हणजेच त्या सीरीज़ची ही देशी आवृत्ती होती, जी कलर्स वाहिनीवर प्रसारित करण्यात आली.
या कार्यक्रमाचे, चोखंदळ प्रेक्षकांनी तिच्या दर्जेदार निर्मितीमूल्यांचे आणि कलाटणी देणार्या सादरीकरणाचे कौतुक केले.
ही सर्व यादी अंतिम नसून सर्वसामान्य आवडीनुसार केलेली एक प्रातिनिधीक यादी आहे. ह्यांत आपल्याला आवडलेल्या मालिका कदाचित वगळल्या असू शकतात.
'24' असे शिर्षक असलेल्या ह्या रहस्यमय मालिके मध्ये सुप्रसिध्द अभिनेता अनिल कपूरने लक्षांत राहील, अशी अदाकारी केली.
२००९ साली, लॉस एंजल्समध्ये लोकप्रिय झालेल्या, अमेरिकन नाटक टीव्ही मालिकेतील २४ चित्रपटांच्या मालिकेचे आयोजन, अभिनेता अनिल कपूर यांनी त्यावर आधारित, भारतासाठी मालिका बनविण्याचा निर्णय घेतला. त्याचा परिणाम म्हणजेच त्या सीरीज़ची ही देशी आवृत्ती होती, जी कलर्स वाहिनीवर प्रसारित करण्यात आली.
या कार्यक्रमाचे, चोखंदळ प्रेक्षकांनी तिच्या दर्जेदार निर्मितीमूल्यांचे आणि कलाटणी देणार्या सादरीकरणाचे कौतुक केले.
ही सर्व यादी अंतिम नसून सर्वसामान्य आवडीनुसार केलेली एक प्रातिनिधीक यादी आहे. ह्यांत आपल्याला आवडलेल्या मालिका कदाचित वगळल्या असू शकतात.
ह्या विस्तृत निरिक्षणावरून लोकप्रिय मालिकांचे वर्गीकरण असे करता येईल:
निखळ कौटुंबिक नातेसंबंध दाखवणार्या,
स्री पुरुष संबंधामधील गुंता मांडणार्या,
अन्यायाविरुद्ध झगडणार्या स्री मुक्तीचे वेगवेगळे आयाम प्रदर्शित करणार्या,
निखळ कौटुंबिक नातेसंबंध दाखवणार्या,
स्री पुरुष संबंधामधील गुंता मांडणार्या,
अन्यायाविरुद्ध झगडणार्या स्री मुक्तीचे वेगवेगळे आयाम प्रदर्शित करणार्या,
निर्भेळ विनोदी नाट्य फुलविणार्या,
गुन्हे आणि गुन्हांची उकल करणार्या,
ऐतिहासिक वा पौराणिक विषयांवरील,
विविध संगीत वा सामान्य ग्यान विषयक स्पर्धात्मक शो इ.इ.
सगळ्यात महत्वाची बाब म्हणजे बहुसंख्य चित्रपट जर नायकप्रधान असले तर मालिका मात्र प्रकर्षांने नायिका वा स्री प्रधानच दिसून येतात. कारणही उघडच आहे, टीव्ही कार्यक्रम घरांत बसून, घरांतल्या माणसांनी बघावयाचे आविष्कार असतात आणि स्री हाच कुटुंबाचा आधार व पाया असतात.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा